Οι τοπικές και γηγενείς ποικιλίες είναι ομάδες γενετικά παρόμοιων καλλιεργούμενων φυτών από διάφορα φυτικά είδη που έχουν εξελιχθεί για εκατοντάδες χρόνια και παρουσιάζουν προσαρμογή στις συνθήκες κάθε τόπου. Προήλθαν από άγρια συγγενικά είδη που εξημέρωσε ο άνθρωπος και εξελίχθηκαν με την πάροδο του χρόνου στην περιοχή όπου γεννήθηκαν και ευδοκίμησαν ή διαδόθηκαν ανά τους αιώνες σε νέες περιοχές. Στην πορεία της εξέλιξής τους οι ποικιλίες αυτές απέκτησαν πολλά επιθυμητά χαρακτηριστικά όπως την γλυκιά γεύση, ωραίο άρωμα, όμορφο σχήμα αλλά και ανθεκτικότητα σε ασθένειες και αντίξοες καλλιεργητικές συνθήκες. Η χώρα μας λόγω της γεωγραφικής της θέσης, της μακραίωνης εξάσκησης της γεωργίας, του ήπιου κλίματος αλλά και του έντονου ανάγλυφου διαθέτει ιδιαίτερα σημαντικό πλούτο τοπικών ποικιλιών. Ωστόσο o εκσυγχρονισμός της γεωργίας οδήγησε από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα σε συρρίκνωση της καλλιέργειας των τοπικών ποικιλιών. Οι γεωργοί όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά ανά τον κόσμο υιοθέτησαν νέες ποικιλίες με ριζικά αυξημένη αποδοτικότητα που μπόρεσαν να καλύψουν τις επισιτιστικές ανάγκες του ολοένα αυξανόμενου πληθυσμού του πλανήτη και υπό συνθήκες να αυξήσουν την κερδοφορία του παραγωγού, χωρίς να αγνοείται όμως το περιβαλλοντικό κόστος. Παράλληλα όμως η μείωση των ποικιλιών που καλλιεργούνται και επομένως η γενετική διάβρωση σήμανε την εξαφάνιση έως και 75% του γενετικού πλούτου των τοπικών ποικιλιών σε παγκόσμια κλίμακα συγκριτικά με την αρχή του 20ου αιώνα ενώ στην Ελλάδα εκτιμάται ότι η αντίστοιχη απώλεια κυμαίνεται σε ψηλά επίπεδα ανάλογα με την ομάδα των γεωργικών ειδών, σε μεγάλο βαθμό στα σιτηρά, σε πολύ μικρό βαθμό στην άμπελο.
Το διακύβευμα όμως της διατήρησης των τοπικών και γηγενών ποικιλιών είναι τεράστιο και πολυδιάστατο. Πρώτα από όλα στηρίζουν την παραγωγή και διασφαλίζουν την οικονομική επιβίωση σε πολλές κοινωνίες της ελληνικής περιφέρειας με φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές. Τα ρόδια Ερμιόνης, τα φασόλια Πρεσπών, οι πιπεριές Φλωρίνης, τα σύκα Ταξιάρχη Ευβοίας, το σιτάρι Καπλουτζάς και Λήμνος, οι εκλεκτές ελληνικές ποικιλίες αμπέλου και ελιάς, η φακή Εγκλουβής Λευκάδας, οι φάβες Φενεού και η φάβα Σαντορίνης, η κορινθιακή σταφίδα, το κατσούνι Αμοργού αποτελούν ένα πολύ μικρό δείγμα των τοπικών και γηγενών ποικιλιών της χώρας μας.
Επιπλέον η σημασία της γεωργικής βιοποικιλότητας δεν συνδέεται μόνο με την ανάγκη για παραγωγή τροφής σε ένα μεταβαλλόμενο κόσμο αλλά και με τη διατήρηση παραδόσεων. Εάν χάσουμε τις τοπικές ποικιλίες θα εξαφανιστεί και ο πλούτος των παραδόσεων των τοπικών κοινωνιών αλλά και οι γνώσεις που αναπτύχθηκαν για την καλλιέργειά τους που αποτελούν παγκόσμια άυλη πολιτιστική κληρονομιά.
Ακόμα και για τη εντατική γεωργία ο ρόλος των τοπικών ποικιλιών είναι σημαντικός διότι χωρίς αυτές μειώνεται δραστικά η δυνατότητα να έχουμε νέες ποικιλίες στο μέλλον. Αυτό διότι ο πλούτος του γενετικού υλικού μπορεί να αποτελέσει βάση για τη διασταύρωση και παραγωγή νέων βελτιωμένων ποικιλιών με επιθυμητά χαρακτηριστικά όπως μεγαλύτερη παραγωγικότητα, αντοχή σε αντίξοες καλλιεργητικές συνθήκες και ασθένειες. Ειδικά στην εποχή της κλιματικής αλλαγής, η ανάγκη προσαρμοστικότητας της γεωργίας σε αντίξοες καλλιεργητικές συνθήκες με την εκδήλωση ακραίων καιρικών φαινομένων, ο ρόλος που μπορεί να παίξει το γενετικό απόθεμα των τοπικών ποικιλιών είναι κρίσιμος.
Η χάραξη ολοκληρωμένων πολιτικών για την προστασία και διατήρηση στον αγρό των τοπικών και γηγενών ποικιλιών είναι όσο ποτέ αναγκαία προϋπόθεση για τη διατροφική ασφάλεια της σημερινής και των μελλοντικών γενιών.